Ergonominin Anlamı
Bilimsel literatür de ergonominin yüzlerce tanımı yapılmıştır. Orijinal tanımı ile ergonomi işin çalışana uygun hale getirilmesidir. Günümüzde ergonomi çalışanın yaşam kalitesini yükseltmek amacıyla sağlığının ve güvenliğinin korunması, iyileştirilmesi ve iş veriminin artırılmasına yönelik olarak çalışma yaşamında ve günlük yaşamda kullanılan her türlü araç ve gerecin kişiye uydurulması için yapılan tüm faaliyetleri kapsar. Ergonomi kalitenin ve verimliliğin önündeki engelleri kaldırır.
Ergonomi çalışan için sağlığının, özellikle kas iskelet sağlığının iyileştirilmesi, işveren için verimliliğin ve karlılığın artırılması demektir.
Tarihçe
Ergonomik deneyimler insanlığın oluşumundan bu yana gözlemlenmektedir. Ancak bunu bilimsel hale getirilmesi F.W.Taylor tarafından yapılmıştır. Mühendis ve piskolog olan Gilberth'ler ise hareket konusunda çalışmalar yapmışlardır.
1913 yılında ergonomiyle alakalı ilk kitap olan Munsterberg'in "Endüstriyel Etkinliklerde Psikoloji" adlı kitabı yayınlanmıştır. Cambridge Üniversitesi ise 1921 yılında ilk deneysel psikoloji labaratuarını kurmuştur.
İkinci Dünya savaşında mühendis ve diğer çalışanların uygun olmayan şartlarda çalıştırılması; savaştan sonra görev ve ortamın insan şartlarına göre düzenlenmesi gerektiğini ortaya koymuştur.
Ergonomi ilk olarak 1949 yılında Murrell tarafından Oxford Üniversitesinde bir çok bilim insanıyla görüştüğü sırada önerilmiş ve kabul edilmiştir.
1961 yılında Stockholm'de Londra'da uluslarası bir ergonomik kurul kurulma kararı alınmıştır.
1960'ların sonlarına doğru İTÜ ve Çalışma Bakanlığı Türkiye'de ergonomi alanında incelemelere başlamışlardır. Ders olarak ilk kez 1971 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünde okutulmaya başlanmıştır.
Ergonominin Amacı
Ergonominin başlıca amacı çalışanın sağlığını iyileştirerek, yaralanma ve hastalıkları engellemek ve iş verimini yükselterek kazancı ve yatırımın geri dönüşünü artırmaktır. İnsanın performansıyla kas iskelet sağlığı arasındaki direkt ilişki olduğu kanıtlanmıştır. Kas iskelet hastalıkları çalışanların en yaygın ve önemli sağlık sorunları arasındadır ve işe bağlı sakatlıkların en önde gelen nedenlerindendir. Ergonominin temel amacı çalışanı kas iskelet yaralanma ve hastalıklarından korunmaktır.
Ergonominin diğer amaçları şunlardır:
• İş memnuniyetini artırmak
• Yaşam kalitesini artırmak
• Üretimin kalite ve kantitesini artırmak
• İş günü kaybı ve hastalıkların maliyetini azaltmak
• İşe dönüşü kolaylaştırmak
• Şirkete rekabet olanağı sağlamaktır.
Bu amaçlara ulaşmak için ilgili bilim dalları, devlet kurumları, endüstri ve sivil toplum kuruluşları işbirliği içinde çalışmalıdır.
Ergonominin Kapsamı
İş sağlığı ve güvenliğinin temelini oluşturan ergonomi çok disiplinli çalışmayı kapsayan bir bilim ve sanattır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çeşitli alanları kapsayan ergonomi başlıca mühendislik, tıp ve sağlık ve işletme dallarını ilgilendirir.
Ergonominin başlıca iki öğesi vardır:
1. Çalışanın eğitimi
2. İş yerinde ergonomik girişimler ile çalışma koşullarının iyileştirilmesi
Mühendislik dalı insanın anatomik, fiziksel ve psikolojik özellikleri ile uyumlu araç, gereçlerin ve ekipmanın ve çalışma ortamlarının tasarımıyla ilgilenir.
Tıp dalı iş ortamında hastalıklar ve öncelikle kas iskelet hastalıklarından korunma ile ilgilenir. Sağlık ergonomisi olarak ta adlandırılan bu alanın başlıca amacı MKİH’ nın önlenmesidir. Korunma hastalıklar, risk etkenleri ve doğru vücut mekaniklerinin kullanımı kapsayan ergonomi eğitimi ve ergonomik iyileştirmeleri kapsayan ergonomi programlarının uygulanmasıyla büyük ölçüde mümkündür. Kişinin iş ortamı ile uyumunun sağlanması ancak ergonomik tasarım yaklaşımıyla yapılan aletlerin doğru vücut mekanikleri ile kullanılmasıyla mümkündür.
İşletme ve iktisat bilimleri ise ergonomi programlarının endüstride şirketlerle bütünleştirilmesi ve uygulanmasıyla ilgilenir.
Ergonomiyi uygulayan profesyoneller gelişmiş ülkelerde yüksek öğrenimde yıllar süresince ergonominin prensiplerini ve uygulamayı öğrenirler ve sertifikasyon programlarıyla uzmanlaşırlar.
Ergonominin Etkinliği
Ergonominin MKİH ve sakatlıklarını azaltmada etkinliği gösterilmiştir. İşletmelerde gereksiz masraf gibi görünen korunma ve ergonomi eğitimi için yapılan harcamalar hastalıkların sıklık ve maliyetinde azalma, verimlilikte ve kazançta artış ile artı değer olarak geri dönmektedir. Endüstride çeşitli iş kollarında yapılan çalışmalarda ergonomi programlarının uygulanması ile MKİH sıklığı ve maliyetinde % 50’i aşan azalma olduğu ve harcanan her doların bir yıl sonra tasarruf olarak geri dönüşünün 2000 dolara ulaştığı gösterilmiştir.
Ergonomi de Başarıyı Etkileyen Faktörler
Ergonomi de mucizevi başarı mümkün değildir. En iyi sonuçlar ergonomi eğitimi ve ergonomik iyileştirmelerin birlikte uygulandığı ve çalışanların aktif olarak katıldığı programlar ile elde edilir. Başarı aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
• Yönetici desteği
• Ergonomi bilincinin oluşması
• Çalışanların katılımı
• Planın yapılması, uygulanması, kontrolü
• Zaman
• Para